Bij ongevallen in nucleaire installaties, in chemische industrieën, tijdens transporten van gevaarlijke stoffen e.d. geeft het KNMI voorlichting over de te verwachten verspreiding van de verontreinigingen. Die verspreiding hangt af van plaats en tijdstip van het ongeval, de aard van de vrijkomende stof, de emissieduur en -grootte en de effectieve bronhoogte. Bovendien is van belang of er sprake is van warmteontwikkeling (evt. ten gevolge van brand). Hoe hoger de temperatuur op de ongevalsplaats, des te hoger de verontreiniging in de atmosfeer doordringt en des te groter het verspreidingsgebied doorgaans is. Vervolgens bepalen de meteorologische omstandigheden de mate van verspreiding van de verontreinigingen, zoals de windrichting en -snelheid en de verandering daarvan, de stabiliteit en het al dan niet optreden van mist of regen.
Onder de calamiteitenmeteorologie worden niet de meteorologische calamiteiten als zodanig, zoals stormen, mist- en ijzel situaties begrepen. Die horen thuis bij de normale werkzaamheden binnen de operationele meteorologie.
Wanneer het hogedrukgebied van de Azoren zich tijdelijk in de richting van het Middellandse-Zeegebied uitbreidt, kan deze wind ontstaan en veel stof, zand en hete woestijnlucht meenemen. Op enkele tientallen kilometers uit de kust ziet men dan vaak een bruingele muur naderen die deze Calima aankondigt. In een korte tijd veroorzaakt dit een snelle temperatuurstijging van meer dan 10 graden en kan de temperatuur binnen enkele uren oplopen tot soms meer dan 40°C. Het zicht neemt zienderogen af, vaak tot minder dan 5 km. De gemiddelde snelheid varieert en kan soms een windkracht 7 halen.
Vorm van het wolkengeslacht cumulonimbus. De cumulonimbus calvus is een vervolg op de cumulus congestus. Er is een krachtige verticale ontwikkeling. De contouren aan de bovenkant van de wolk zijn aan het vervagen, de wolk verliest de bloemkoolstructuur. Dat betekent dat de toppen aan het verijzen zijn. Een duidelijke ijskap is echter nog niet te zien.
Dit instrument bestaat uit een glazen bol die als brandglas werkt. Achter de bol was een papieren strook gespannen met een indeling in uren. De "bewegende" zon brandde in de papierstrook een brandspoor. Zodra er wolken voor de zon kwamen werd dat spoor onderbroken. Uit de totale lengte van het brandspoor kon de duur van de zonneschijn worden ingeschat.
De Ierse natuurkundige George Stokes bracht verbeteringen aan waardoor het instrument uiteindelijk als Campbell-Stokes bekend zou worden.
Vorm van het wolkengeslacht cumulonimbus. Aan de bovenkant van de cumulonimbus is een langharige, ongeordende wolkenontwikkeling te zien, helemaal bestaande uit ijskristallen. Bij een dergelijke bewolking is er sprake van buiig weer.
Dit instrument werkt volgens het LIDAR principe. LIDAR staat voor LIght Detection And Ranging. Met de ceilometer wordt met behulp van een lichtbron de afstand bepaald tussen deze bron en een punt waar belangrijk meer licht weerkaatst of verstrooid.
De LIDAR bestaat uit een zender, die per tijdseenheid een aantal zeer korte lichtpulsen recht omhoog uitzendt. Tegen de onderkant van een wolk verstrooit een deel van het licht en wordt weerkaatst. Een ontvanger (naast de zender) meet de hoeveelheid weerkaatst licht en berekent de tijd die de lichtpuls heeft verbruikt. Omdat de snelheid van het licht bekend is (circa 300.000 kilometer per seconde), kan men op basis van deze gegevens de afstand berekenen die het licht heeft afgelegd en daarmee de wolkenbasishoogte.
Zie ook de Réaumur temperatuurschaal.
Er zijn natuurlijk vele miljarden vlinders en ook door andere oorzaken ontstaat een ongelooflijk complex aan microbewegingen in de atmosfeer. Uiteraard is het samenspel van dergelijke kleine luchtwervels niet, en zal ook nooit, te beredeneren en te begrijpen zijn voor de mens en ook niet te beschrijven in computermodellen. Hier is dus door de natuur al een grens bepaald aan de mogelijkheden van het voorspellen van de bewegingen in de atmosfeer en dus ook aan de termijn van de weersverwachtingen. Over welke termijn dan wel met een redelijke kwaliteit weersverwachtingen te maken zijn lopen de meningen sterk uiteen. Algemeen wordt een maximale termijn tussen 5 en 10 dagen genoemd.
Eén van de wolken uit de hoge etage van de troposfeer is het geslacht cirrus. Het is meestal een vrij ijle wolk die een wat rokerig of vezelig aanzien heeft. De hoge windsnelheden die op grotere hoogten voorkomen, bepalen voor het grootste deel de vorm van de wolk. Soms zijn het losse banken waartussen voldoende blauwe lucht voorkomt. In andere gevallen zijn het complete sluiers die als een vitrage over de gehele troposfeer liggen gedrapeerd.
Duidelijk is wel dat cirrusbewolking alleen uit ijskristallen bestaan die zo klein zijn dat een paar losse met het blote oog niet te zien zijn. Een verzameling van miljoenen ijskristallen bij elkaar laat onder meer deze wolken zien. De temperaturen in deze wolk variëren sterk van rond -20 tot -70°C.
De basishoogte hangt een beetje af van het seizoen en van de weersituatie van het moment. Gemiddeld begint cirrus op 6 á 8 km (20.000 á 25.000 voet) en kan de wolk 300 tot 1000 m (1000 tot 3000 voet) dik zijn. In de zomer ligt de cirrus wat hoger dan in de winterperiode. Een aantal keer per jaar kan zelfs boven de gematigde breedten deze sluierbewolking tot ruim 13 km (45.000 voet) komen.
Kenmerken.
Soms zijn het langgerekte slierten die zich in de vorm van lange veren over de hemel uitspreiden. Daarbij zijn verschillende vormen mogelijk. Een enkele keer zijn er zelfs complete vis- of ruggengraten uit te halen. We zien deze wolken soms voorbijschieten wanneer er op ongeveer dezelfde hoogten windsnelheden van meer dan 100 km/uur voorkomen en de zogenaamde straalstroom zich door middel van deze wolk verraadt. Staat er maar weinig wind, zoals vaak middenin een hogedrukgebied, dan lijken de wolken stil te staan en veranderen ze ook minder snel van vorm. De verzameling ijsdeeltjes zijn zo ijl dat de zon of de maan er altijd wel doorheen kan schijnen. De zon kan er zelfs zo goed doorheen komen dat de schaduwen op de grond nauwelijks zullen afnemen. Het ijs in deze wolken geeft vaak aanleiding tot zogenaamde optische verschijnselen. Door lichtbreking in bepaalde vormen en oriëntatie van deze ijsdeeitjes ontstaan gemakkelijk verscheidene vormen van halo's (kleine en grote kring om zon en maan, bijzonnen en raakbogen). Toch komen deze verschijnselen vaker in cirrostratus dan in cirrus voor, maar het is zeker goed mogelijk. Bij een zeer laagstaande of ondergaande zon kan cirrus een donkerder kleur krijgen in plaats van het felle wit dat gebruikelijker is.
Ontstaan.
Cirrus ontstaat voornamelijk wanneer warmere lucht tot in het ijsniveau van de troposfeer wordt opgetild. De waterdamp zal daar niet condenseren maar meteen verrijpen tot nietige ijsdeeltjes. Vooral wanneer de warmere luchtsoort over een koudere en zwaardere luchtsoort opglijdt, kan cirrus aan de voorzijde van deze optillingszone ontstaan, met name bij naderende warmtefronten en depressies. Soms kan zo'n front ook op grotere afstand voorbij trekken en zien we de cirriforme bewolking alleen tijdelijk.
Zodra de cirrus daadwerkelijk toeneemt en zich steeds verder verdicht, kunnen we veel bewolking en neerslag verwachten, meestal binnen tien uur tijd. We moeten dan denken aan een afstand van 200 á 400 km voordat de eerste neerslag valt. In ruim driekwart van de gevallen komt dit uit. De warmere luchtlaag kan ook door een hoge bergrug worden opgetild zodat ook op deze wijze cirrus bewolking kan worden gevormd. Vaak zien we dan wolken met een gegolfde structuur of in de vorm van een lens. Bij cirrus komen deze vormen minder vaak voor dan bij altocumulus. Ook langs de straalstroom, de meanderende rivier van hoge windsnelheden, komt vaak cirrus aan de warme zijde tot ontwikkeling. Op satellietfoto's zijn deze langgerekte banden vaak heel goed herkenbaar.
Soorten.
Er bestaan de volgende cirrus soorten: Castelanus, Fibratus, Floccus, Spissatus en Unicus.
Voor meer info over diverse wolkensoorten kijk bij de wolkenclassificatie.
Band van dunne, witte wolkenplukjes (schapenwolkjes), banken of laag van wolken zonder schaduwing op zeer hoog niveau. Bestaat uit zeer kleine elementen in de vorm van korrels, ribbels, enz., al of niet gescheiden en min of meer regelmatig gerangschikt; de meeste elementen hebben een schijnbare afmeting van minder dan een graad. Ze bestaan volledig uit ijskristallen.
Het betreft meestal een dunne, melkwitte, egale wolkenlaag die meestal meer dan de helft van de hemel bedekt. Net zoals bij cirrusbewolking bestaat de wolk alleen uit ijskristallen die zo klein zijn dat ze met het blote oog niet te zien zijn. Doorzichtige of doorschijnende, witachtige wolkensluier met vezelachtig (haarachtig) of effen uiterlijk, die de hemel geheel of gedeeltelijk bedekt en waarin veelal haloverschijnselen zichtbaar zijn.
De temperaturen in deze wolk variëren sterk van rond -20 tot -60 graden Celsius. De basishoogte kan bij Cirrostratus al op ruim 5 km hoogte beginnen (16000 á 17000 voet).
De dikte kan aanzienlijk zijn ondanks het feit dat de wolk zijn transparantie behoudt. Meestal liggen de toppen tussen 7,5 en 10 km hoogte (25000 en 35000 voet).
Kenmerken:
Ondanks dat vaak een groot deel van de hemel wordt bedekt, is de transparantie van dit wolktype groot. Soms is de wolk zo dun dat het nauwelijks opvalt dat er een wolkensluier 'hangt'. De zon kan er vaak zo goed doorheen komen dat de schaduwen op de grond nauwelijks afnemen. Meestal zien we door of boven de wolk vliegtuigstrepen. Die projecteren door het zonlicht schaduwen op de melkwitte wolkenlaag. Dikwijls leidt dit tot een driedimensionaal beeld.
De grote verzameling ijskristallen leidt vaak tot het optreden van vele soorten optische verschijnselen, de zogenaamde haloverschijnselen. De kleine kring om de zon en de bijzon zijn de meest voorkomende hiervan.
De breking van licht in ijskristallen van een bepaalde vorm en de oriëntatie ten opzichte van het invallende zonlicht spelen een rol bij de vorming van de haloverschijnselen. Aan de binnenzijde zijn de optische verschijnselen vaak roodachtig en meer naar buiten toe wit tot blauw getint van kleur.
Ontstaan:
Cirrostratus ontstaat door grootschalige optilling van warme lucht die bij het opglijden tegen een koudere luchtsoort geleidelijk afkoelt en op grote hoogte in ijs overgaat. We zien de wolk meestal in twee situaties: vaak bij het naderen van een warmtefront of een langzaam bewegend koufront. In het laatste geval gedraagt het koufront zich namelijk vaak als een warmtefront. Ook bij een aanwezige straalstroom zien we aan de warme zijde vaak op grote schaal sluierbewolking en soms ook Cirrostratus ontstaan. Bij naderende fronten zien we deze wolk vaak op 300 tot 400 km afstand.
Neerslag:
Er valt uit cirrostratus in principe geen neerslag, in elk geval geen neerslag die de grond bereikt. Op grotere hoogte kan men net onder de basis van de wolk wel kleine vallende ijskristallen tegenkomen. Door de lange afstand naar het aardoppervlak en de geringe afmetingen van de ijskristallen, verdampen zij voordat ze de aarde bereiken.
Dichterbij het warmtefront zakt de basis steeds verder uit. Na verdere verdichting kan deze wolkovergaan in altostratus. Op dat moment kunnen we de eerste neerslag verwachten.
Soorten:
Cirrostratus nebulosus: dit is cirrostratus met een geheel structuurloos maar nevelig uiterlijk. De wolk heeft een egale melkwitte of roomwitte kleur. Nebulosus betekent letterlijk ook sluierachtig. Met name bij deze soort zijn de optische verschijnselen fraaier en dikwijls veel duidelijker dan bij de onderstaande soort.
Cirrostratus fibratus: dit is cirrostratus in één laag waarin de dradige of streperige structuur voorkomt. De wolk is dus niet geheel egaal. Ook hier komt een melkwitte kleur voor waarvan de tint soms wat kan verschillen doordat de wolk een variatie in dikte kent. De strepen ontstaan vaak door de hoge windsnelheden in de hoge troposfeer. We zien deze soort vaker in de buurt van straalstromen. Fibratus staat voor vezelachtig.
Variëteiten:
Cirrostratus duplicatus: in meerdere lagen boven elkaar liggend.
Ciroostratus undulatus: vorming van golf- of bandenstructuur door vertikale windschering.
- Het type Cs: Het MiddellandseZeeklimaat (ook wel mediterraan klimaat). Een maritiem klimaat, met de meeste neerslag in de winter. Dit is het typische klimaat van de toeristengebieden aan de Middellandse Zee, maar wordt ook gevonden in Californië, in Centraal-Chili, rond Kaapstad en in Zuid-Australië.
- Het type Cw: een klimaat met een droge winter. Dit wordt ook wel het China-klimaat genoemd. De nattere zomerperiode is te verklaren uit de aanwezigheid van een thermisch lagedrukgebied in de zomer boven het land. Het China-klimaat komt voor in het dal van de Ganges, Japan en grote delen van China.
- Het type Cf:. De neerslag valt verdeeld over het hele jaar. Dit type, het zgn. Noordwest-Europaklimaat, komt vooral in het noordwesten en westen van Europa voor. Een vergelijkbaar klimaat is te vinden in het zuidoosten van de VS, in Argentinië en aan de oostkust van Australië. Het Middellandse-Zeeklimaat en het China-klimaat worden ook wel een subtropisch klimaat genoemd.
De schaalindeling op een contra-barometer geet de heersende luchtdruk weer in millimeter en/of hectopascal (millibar).
De aanduiding is 'contra', dat wil zeggen als de luchtdruk daalt, stijgt de indicatievloeistof en omgekeerd. Omschrijvingen op de schaal zoals 'regen, veranderlijk, enz...' zijn meestal om traditionele reden vermeld en hebben slechts een beperkte geldigheid.
Belangrijk bij de interpretatie van de aflezing is de tendens, (stijgend of dalend). Om deze te kunnen vaststellen, is er op een contra-barometer een verschuifbare indicator aangebracht naast of op de rechter glazen buis welke gevuld is met de indicatievloeistof.
Vaak ontstaan ze door directe overgang van water in ijs (bevriezing) en deels ook wanneer waterdamp direct in ijs overgaat (sublimatie).
Blijft de contrail langer dan 10 minuten zichtbaar dan spreken we van een persistente contrail.
h(meters) = 125 (t - td) of
h(voeten) = 400 (t - td).
In de sterrenkunde is het een synoniem voor de doorgang van een hemellichaam door de plaatselijke meridiaan.
In de landbouw is de temperatuursom reeds jarenlang een begrip. Het bereiken van de temperatuursom is voor veehouders het signaal voor de start van een nieuw groeiseizoen van gras. Het bereiken van de temperatuursom is dan ook vaak het startschot voor de eerste bemestingsgift op gras.
Zware en dichte wolk van aanzienlijke vertikale afmeting, in de vorm van een berg of van een groep hoog oprijzende torens. Zijn bovenzijde is gewoonlijk, althans ten dele, effen of vezelachtig of streperig, en bijna altijd afgeplat; dit gedeelte spreidt zich vaak uit in de vorm van een aambeeld of een omvangrijke pluim. Onder de basis van deze wolk, die dikwijls zeer donker is, bevinden zich veelal lage wolkenflarden, die er al of niet mede zijn versmolten, er zijn soms valstrepen (virga) te zien.
Het zijn dus zeer grote stapelwolken die bovenaan geheel uit ijskristallen bestaan. De wolkenbasis ligt vaak beneden de 2 km, terwijl de top vaak ettelijke kilometers hoger terug te vinden is. Een sterk afgelijnde bovenkant laat zien dat het ijsstadium nog niet bereikt is.
 |
 |
Als er een sterke bovenwind staat, is de ene zijde van de verijsde wolkentop langer dan de andere zijde en loopt in een scherpe punt uit. De punt wijst in de richting van de verplaatsende lucht. De top van de wolk krijgt hierdoor het aanzien van een aambeeld. De volledige naam van de wolk is dan cumulonimbus capillatus incus.
Afzonderlijke, over het algemeen dichte wolken met scherpe omtrekken, die zich in vertikale richting ontwikkelen in de vorm van kopjes, koepels of torens waarvan het bovenste, opbollende gedeelte dikwijls op een bloemkool lijkt. De door de zon beschenen delen van deze wolken zijn meestal verblindend wit; hun onderzijde is betrekkelijk donker en vrijwel horizontaal. Soms ziet Cumulus er gerafeld uit.
Ze behoren tot de categorie van de lage wolken met vertikale ontwikkeling (wolkenbasis beneden de 2 km). Ze kunnen echter uitgroeien tot grotere hoogtes en zelfs het stadium van cumulonimbus bereiken. Cumuli met geringe vertikale ontwikkeling zijn mooi-weer wolken, de zgn. 'cumulus humilis' (humilis = onaanzienlijk) welke meestal optreden bij standvastig weer.
Rotatie-anemometer, waarbij
op een verticale as een set cups of halve bollen is bevestigd, die
in een horizontaal vlak om die as draaien. De rotatiesnelheid van
dit systeem is maat voor de windsnelheid. Dit type anemometer is
verreweg het meest gebruikte in de meteorologie. De eerste cup-anemometer
werd gemaakt in 1846 door de Ier Robinson. Vandaar dat dit type ook
wel 'het
molentje van Robinson' wordt
genoemd. |
 |
Het zijn kleine maar zeer intense depressies met een afmeting van enkele honderden kilometers. Ze moeten daarmee niet verward worden met tornado's. De wind waait rondom een tropische cycloon op dezelfde manier als rond een depressie: op het noordelijk halfrond tegen de wijzers van de klok in en op het zuidelijk halfrond met de wijzers van de klok mee. In het centrum van een tropische cycloon bevindt zich vaak een 'oog': er is geen bewolking aanwezig en het is er vrijwel windstil.
