Weerkundig woordenboek: R

Raakboog

Halo-verschijnselen die slechts als boog kunnen optreden en niet als kring. Het meest komt de bovenraakboog voor, die de halo van 22° aan de top raakt. Zeldzamer is de benedenraakboog, voorkomend aan dezelfde halo. Het minst is de zijdelingse raakboog te zien, voorkomend aan de halo van 46°. Bij deze laatste ligt het raakpunt iets lager dan de zonshoogte. De bovenraakboog is bij het raakpunt zeer helder en de kleuren kunnen sterk ontwikkeld zijn, met het rood naar de zon gekeerd. Deze boog verschijnt bij zeer lage zonnestand als een fraaie en scherpe V, heeft bij hogere zonnestand een platte V-vorm en bij nog hogere zonnestand een neerwaarts gebogen vorm. Ook de benedenraakboog verandert van vorm bij verschillende zonshoogten. Deze verandering is zeer spectaculair bij lage zonnestand. Omdat deze boog zich onder de horizon bevindt, is hij echter alleen waarneembaar vanaf een hoog punt, bijvoorbeeld vanuit een vliegtuig of vanaf bergen.

Radar

(RAdio Detection And Ranging) Een systeem om op afstand objecten te lokaliseren. Een zender zendt via een antenne een elektromagnetische puls (een geluidsgolf) uit. Wanneer de puls een doel treft, bijvoorbeeld een buienwolk, wordt het signaal (voor een deel) teruggekaatst. Het teruggekaatste signaal, de echo, wordt in een schotelantenne opgevangen. De tijd die verloopt tussen het uitzenden en opvangen van het signaal is een maat voor de afstand, waarop het object zich op dat moment bevindt. De golflengte van de elektromagnetische golf is instelbaar op de gewenste te peilen grootte van het neerslagobject. Een weerradar heeft een beperkt bereik, zon 200 km rondom. Verder verwijderde doelen zijn door de aardkromming niet meer waar te nemen. Wil men grotere gebieden bewaken, dan koppelt men meerdere radarsystemen aan elkaar.

Radiatus

Van stralen voorzien.

Radiosonde

Een aantal meteorologische meetinstrumenten die verbonden zijn met een zender en bevestigd worden aan een weerballon. Deze wordt opgelaten in de atmosfeer om een vertikaal profiel van de atmosfeer te verkrijgen. Parameters die o.a. gemeten worden zijn temperatuur, vochtigheid en wind.

Randstoring

Storing die rond een lagedrukgebied draait, soms op grote afstand van de depressiekern. Randstoringen zijn vaak erg actief, met zeer heftig weer en veel wind.

Rankine temperatuurschaal

In 1859 ontdekte de Schotse engineer William John Macquorn Rankine het thermodynamisch absolute nulpunt. Hij stelde hierop de volgende temperatuurschaal samen:
0° = het absolute nulpunt
130,3° = het smeltpunt van water
181,3° = het kookpunt van water bij 1 atmosfeer
In het begin werd deze schaalvedeling veel gebruikt bij engineers van stoommachines. Tegenwoordig is deze schaalverdeling geheel in onbruik geraakt.

Réaumur temperatuurschaal

In 1731 ontwikkelde de Fransman René Antoine Ferchault de Réaumur (1683 - 1757) een temperatuurschaal voor thrmometers die eenvoudig te calibreren was. Hierin was:
0° het smeltpunt van water,
29,6° de temperatuur van het menselijk lichaam en
80° het kookpunt van water bij een druk van 1 atmosfeer.
In Frankrijk sprak men vanwege de verdeling in 80 graden wel van een division octogesimale, een octogesimale verdeling.
De schaalverdeling werd veel gebruikt in Duitsland en in Franse gebiedsdelen. Later zijn deze gebieden overgeschakeld op de temperatuurschaal van Celcius. Soms wordt de Réaumur temperatuurschaal nog gebruikt bij de verwerking van warme suiker.
Omrekeningsfactoren:

Referentie gewasverdamping

Belangrijke meteorologische grootheid, vooral ten behoeve van de landbouw. Het is de hoeveelheid water, uitgedrukt in millimeters, die in de heersende meteorologische omstandigheden uit een denkbeeldig 'standaardgewas' verdampt. Dat standaardgewas lijkt op gras van 8 á 11 cm. Aan de hand van tabellen kan een akkerbouwer berekenen hoeveel water hij (door beregening) moet toevoeren aan het gewas dat hij verbouwt, om een eventueel watertekort te vereffenen.

Reflectie

Terugkaatsing van zonnestralen door de aarde. Bij reflectie verandert de golflengte van de straling niet.

Regen

Neerslag van waterdruppels met afmetingen tot enkele millimeter (0,5 tot 5 mm). Wanneer de druppels slechts enkele tienden van een millimeter groot zijn (of nog kleiner), spreekt men van motregen.

Regenachtig

Periode van ten minste enige uren waarin de regen in het weerbeeld overheerst.

Regenboog

Is een optisch verschijnsel in de dampkring. De regenboog ontstaat wanneer het licht van de zon twee keer wordt gebroken in de regendruppels van een bui. Hoe sterker de regenboog is, des te homogener zijn de druppels. De regenboog is steeds terug te vinden aan de andere kant van de zon, d.w.z. als de zon in het zuiden staat, dan is de regenboog steeds in het noorden te zien.
Het middelpunt is precies tegenover de zon (dus onder de horizon). Voor het ontstaan van een regenboog moet de zon lager staan dan 42 graden. De neerslag hoeft niet per se op het punt van waarneming te vallen.
Door de breking van het licht zijn de volgende kleuren zichtbaar: rood, oranje, geel, groen, blauw en paars.

Regenbui

Bui waaruit alleen regen valt. Er is geen sprake, van andere elementen, zoals hagel of onweer.

Regendruppelerosie

Uitschurende werking van neervallende regendruppels. Het belangrijkste effect van regen is dat de energie van de neervallende druppels voor een deel wordt overgedragen aan stofdeeltjes op het aardoppervlak, die daardoor opspringen. De opgespatte bodemdeeitjes vormen vervolgens een gemakkelijke prooi voor het afspoelende regenwater. Belangrijk is de bodemerosie die ontstaat op hellingen als gevolg van het verdwijnen van de natuurlijke vegetatie. Het neervallende regenwater kan door het ontbreken van vegetatie die de grond vasthoudt, een neergaande stroom van materiaal veroorzaken,

Regenhoeveelheid

(ook: neerslaghoeveelheid) Hoogte, welke de gevallen neerslag zou bereiken indien hij zich verzamelde boven een horizontaal vlak, zonder te verdampen, zijwaarts weg te vloeien of in de grond te dringen. Ook de hoogte van de hoeveelheid water, die na smelting van vaste neerslag zou ontstaan, wordt regenhoeveelheid genoemd. De regenhoeveelheid wordt gemeten met een regenmeter en doorgaans in millimeters uitgedrukt.

Regenmeter

(ook: pluviometer) Instrument om de hoeveelheid neerslag te meten. De neerslag wordt opgevangen in een speciaal geconstrueerde bak. Deze bestaat uit twee gedeelten: een opvangtrechter met een nauwkeurig bekende oppervlakte, en een verzamelbak waarin de neerslag terechtkomt. Deze verzamelbak is vrijwel afgesloten om verdamping te voorkomen. Voor zover de neerslag niet als regen valt, maar bijvoorbeeld als sneeuw of hagel, wordt deze in de verzamel bak vóór het meten gesmolten. Met behulp van een bijbehorend geijkt maatglas wordt de hoeveelheid water gemeten.

Regenmist

Soort van mist die op twee manieren ontstaat tw:

1. Regendruppels vallen uit een relatief warme omgeving door een laag koude lucht, bijvoorbeeld vóór een warmtefront en achter een koufront. Een noodzakelijke voorwaarde is dat de beide luchtlagen een groot temperatuurverschil vertonen.
2. Regendruppels uit een relatief koude omgeving vallen door een warme luchtlaag en koelen deze laag zover af dat mist ontstaat. Deze omstandigheden kunnen dus tijdens regen aanleiding geven tot mist, welke zich soms na de regen kan handhaven.

Regenschaduw

Verschijnsel dat vaak in bergachtig terrein voorkomt. Vochtige lucht wordt gedwongen op te stijgen tegen de lijzijde van de berg en regent geheel of gedeeltelijk uit. Aan de loefzijde van de berg blijft het droog; deze ligt dan in de regenschaduw.

Regionale weersverwachting

Hoewel Nederland niet erg groot van afmeting is, heeft het een grote variëteit aan weer. Zo is het weer in Den Helder bijna altijd afwijkend van dat in Maastricht. Voor een groot deel worden die verschillen veroorzaakt door de ligging van Nederland aan zee. De invloed van die zee is in het kustgebied nu eenmaal groter dan verder landinwaarts. Vandaar dat er grote behoefte is de weersverwachtingen te regionaliseren. Nederland is verdeeld in een zestal regio's: de regio's Zuidwest, Noordwest, Zuidoost, Midden, Oost en Noordoost. Voor al die regio's worden gerichte verwachtingen voor diverse doelgroepen, zoals de agrarische sector en de bouwsector, geproduceerd.

Relatieve luchtdruk

De luchtdruk op een bepaalde plaats maar dan gerelateerd aan het zeeniveau.

Relatieve vochtigheid

De verhouding tussen de aanwezige hoeveelheid waterdamp en de maximaal mogelijke, die lucht bij een bepaalde temperatuur kan bevatten. De relatieve vochtigheid drukt dus uit in hoeverre de lucht met waterdamp verzadigd is. Een relatieve vochtigheid van 50% betekent dat de lucht slechts de helft van de waterdamp bevat die deze maximaal zou kunnen bevatten.

Relatieve zonneschijnduur

De verhouding tussen de duur van de zonneschijn en de maximaal mogelijke duur op een bepaalde dag. Het getal wordt uitgedrukt in procenten.
In De Bilt bedraagt de daglengte eind december 7,45 uur en eind juni 16,45 uur. Als de zon dus 6 uur schijnt is de relatieve zonneschijnduur in december 77% (een zeer zonnige decemberdag) en eind juni 36% (slechts af en toe zon).

Reshabar

Lokale wind in Saoedi-Arabië. Het is een sirocco-achtige noordenwind, die waait vanuit Irak.

Retrograde depressie

Dit is een depressie die van oost naar west trekt.
Soms trekken lagedrukgebieden vanuit de Middellandse Zee over het Alpengebied naar Duitsland en vervolgens westwaarts over ons land. Een dergelijk lagedrukgebied noemen we een retrograde depressie.

Riesengebirgswind

Lokale wind in Silezië, in het zuidwesten van Polen. Het is een warme valwind met föhneigenschappen. Een zuidenwind die waait vanuit het Riesengebirg (Reuzen-gebergte), op de grens tussen Polen en voormalig Tsjechoslowakije.

Rijp

Afzetsel van ijskristallen op voorwerpen of planten, ontstaan door sublimatie van de onzichtbare waterdamp in de lucht.
Het is een ijsafzetting op voorwerpen en ontstaat wanneer de luchttemperatuur beneden de 0°C daalt en de aanwezige waterdamp rechtstreeks sublimeert op de planten, grond of andere voorwerpen, waardoor een witte laag wordt gevormd.

Ringvormige verduistering

Verduistering waarbij de maan helemaal voor de zon staat maar de zon niet geheel afdekt. Een kleine ring zonlicht blijft nog zichtbaar.

Romer schaalverdeling

De eerste praktische thermometer was ontwikkeld door de Noor Ole Christensen Rømer in 1701. De schaalverdeling was als volgt opgebouwd: 0°Rømer kwam overeen met de temperatuur van een zout en ijs mengsel, 9°Rømer het smeltpunt van water, 27,87°Rømer kwam overeen met de temperatuur van het menselijk lichaam en 60°Rømer gaf het kookpunt van water aan bij 1 atmosfeer.
Omrekeningsfactor Fahrenheit: R = (F-32)*17/60 + 9 en F = (R-9)*60/17 + 32
Omrekeningsfactor Celcius: R = 51*C + 9 en C = (R-9)/51.

Roaring forties

Lokale winden, die de oceanen tussen 40 en 50° ZB overheersen. Deze zeer krachtige westenwinden kunnen dagenlang aanhouden, met windsnelheden van 80 tot 100 km per uur, en zijn erg hinderlijk voor de scheepvaart. De roaring forties maken deel uit van de algemene westcirculatie op het zuidelijk halfrond.

ROFOR

(ook: routeverwachting (ROute FORcast)) Codenaam van een weersverwachting ten behoeve van het luchtverkeer onderweg. De ROFOR is in feite de verwachting tussen de TAF van het vliegveld van vertrek en de TAF van het reisdoel.

Rolwolk

Een wolk in de vorm van een horizontale rol, die als een wals aan een bui voorafgaat. Zij ontstaat door horizontale wervelingen voor de bui uit en ziet er vaak dreigend uit.
De passage ervan voltrekt zich droog, gelijktijdig met het opsteken van de wind (tegen de drijfrichting van de bui in!). Onmiddellijk daarna zal het uit een ogenschijnlijk lichtere, grijze lucht gaan stortregenen.
Zie ook buienwolk voor visuele uitleg.

Rossbygolven

Hieronder worden verstaan de slingerende langgolvige patronen van westwaartse luchtstromingen in de hogere atmosfeer.
De naam is afgeleid van Carl Gustav Rossby (1898-1957) een Zweeds meteoroloog die baanbrekend onderzoek heeft gedaan naar de algemene circulatie in de atmosfeer.

Rotatie-anemometer

Type anemometer waarbij de rotatiesnelheid van een set cups of halve bollen die aan een as loodrecht op de windrichting is bevestigd, een maat is voor de snelheid van de lucht die er langs stroomt.

Rotor

Een Cumulus wolk ontstaan ten gevolge van stationaire stijg- en daalbewegingen onder invloed van orografische omstandigheden. Het uiterlijk verandert niet noemenswaardig.

Routeren

Het adviseren van een route met de meest gunstige weersomstandigheden ten behoeve van lucht- en scheepvaart. Een vliegtuig vliegt bijvoorbeeld graag met de wind mee. Dat scheelt tijd en brandstof. Hetzelfde geldt voor een schip. Dat blijft graag uit de buurt van echt zwaar weer. Op het noordelijk halfrond worden schepen die in westelijke richting willen varen, doorgaans langs de noordkant vanlagedrukgebieden gerouteerd. Vanwege de cyclonale luchtbeweging rondom een lagedrukgebied, hebben ze dan zowel de wind als de zeegang mee. In oostelijke richting worden ze juist langs de zuidkant van de lagedrukgebieden gestuurd.

Rug van hoge druk

Een uitgesproken gebied van relatief hogere luchtdruk tussen twee lagedrukgebieden in.

Ruige rijp

(ook: aanvriezende mist, bevriezende mist, uitvriezende mist) Bevroren waterdamp of bevroren dauw of mist die zich afzet tegen het aardoppervlak, aan vaste voorwerpen of aan planten en bomen. Dit levert de bekende fraaie witte landschappen op, met ijskristallen die zich als een dikke korst op gras en de bladeren van planten en bomen hebben afgezet. Er zijn drie soorten ruige rijp: de zachte ruige rijp, de harde ruige rijp en de heldere ruige rijp.

Ruimen

Verandering van de windrichting in de draairichting van de wijzers van de klok dus bijv. van West naar Noord.

Rukwind

Is een windstoot die aanmerkelijk groter is in snelheid dan de gemiddelde windsnelheid.

Voor het laatst bijgewerkt op 1-12-2019. Opmerkingen of wil je reageren: stuur een e-mail